Asya kökenli bir bitki olan çay, kendi adını taşıyan içeceği hazırlamamızı sağlayan filizleri, tomurcukları ve yapraklar için üretilir.

Kökeni Güneydoğu Asya’nın dağlık bölgeleri olan, çaygiller familyasından çay, (Camellia sinensis) tarımı yapılan pekçok türü bulunan bir çalı bitkisidir. Çin ile japonya’ya özgü türleri 3 metreyi geçmez ve koyu renkli yapraklarının uzunluğu 3 ila 6 cm arasında değişir. Assam ( Hindistan‘ın kuzeyindeki dağlık eyalet) tipi olan diğer bazı türlerse 20 metre yüksekliğe kadar ulaşabilir ve açık renkli uzun yaprakları 15-20 cm kadardır.

Özellikle Assam türü çayın plantasyonları, ekvatoral ve tropikal bölgelerin bol yağış alan yüksek kesimlerinde geniş yüzeylere yayılır. Genç çay bitkileri 5 yıl sonunda verimli hale gelir ve yaklaşık 50 yıl boyunca üretkenliğini sürdürür.

Sadece <> adı verilen uç tomurcuklar ve genç yapraklar, iyi bir kalite sağlamak için elle kopartmak suretiyle toplanır. 1 hektar alandan, yaklaşık 1 ila 1,5 ton arası kuruçay elde edilir. Yapraklar toplandıktan birkaç saat sonra kurutulmalı veya mayalanma nedeniyle kalitenin düşmemesi için buharda işlem görmelidir. Bu basit işlemle birlikte kıvrılan, kuruyan, kesilen, ince kıyılan ve ambalajlanan çaylar, sonuçta kocaman yeşil çay yığınları oluşturur.

Bunların çok büyük bir kısmı, kara çaya dönüştürülmek üzere fabrikalarda işlemlerden geçer. İşlemin ilk aşaması, açık havada 15 saat kadar süreyle kurutulmaz. Pörsük ve yumuşak olan yapraklar, birkaç saat süren ve en hoş kokuların yoğunlaşmasını sağlayacak olan mayalanma aşamasından önce, mekanik olarak kıvrılır. Bu mayalanma, yaklaşık 80° C dolayında yüksek bir ısıyla hızlı bir kurutmaya geçilerek kesilir. Sonra bu kara çaylar paketlenerek dünya piyasasına sunulur.

Bu konunun profesyonelleri, adeta yüksek nitelikli şaraplara benzer bir şekilde, <büyük senyörler> diye adlandırılan en kaliteli çayları sınıflandırır: Uva bölgesinden gelen Seylan çayları Assam’ın Darciling kentinden gelen Hindistan çayları ve Yunnan’dan gelen Çin çayları.

Coğrafi kökenine bakılmaksızın satılan çaylarsa ayrıca derecelendirilmiştir. Uzmanlar, yeşil çaylar içinde ilk sırada <>’ı, ardından << Chu Mee>>’yi ve nihayet Japonların çok sevdikleri acı ve koyu tadı olan ve <> diye anılan toz çayı sayarlar. Kara çaylardaysa en başta yaprakları bütün olan <>, sonra yaprakları kırık olan << Broken Orange Pekoe>> ve nihayet yaprakları tamamen ezilmiş olan <> gelir.

Çay, tanelerinden ve özündeki yağlardan gelen ayırt edici kokuların dışında, onu evrensel olarak uyarıcı bir içecek yapan Teobromin, teofilin ve kahvede olduğundan (% 0.8-2) çok yüksek oranda (%1.1-5.6) kafein gibi pek çok alkoloit içerir.

Balıkesir Halkın Sesi Gazetesi Köşe Yazısı